2007 Π.37 Art Gallery

Γλυπτικές μεταλλάξεις

Την έννοια της μετάλλαξης πραγματεύεται ποικιλότροπα ο Δημήτρης Φόρτσας στα πρόσφατα γλυπτά του τα οποία αποτελούν οργανική συνέχεια και εξέλιξη της προηγούμενης δουλειάς του. Από το 1990 περίπου μεταπλάθει τις αφηρημένες γλυπτικές φόρμες, δημιουργώντας ενεργειακές εκρήξεις στο κέντρο των εικαστικών συνθέσεων ενώ αναπτύσσει σταδιακά την ιδέα του διαλόγου η οποία κορυφώνεται στα βιομορφικά γλυπτά που χρονολογούνται μια δεκαετία αργότερα. Οι ανθρωπομορφικές φόρμες συνενώνονται για να απαρτίσουν το περίβλημα μιας κόκκινης σφαίρας, εσωτερικά κενής, σ΄ένα υπαίθριο γλυπτό από σίδερο του 2004 το οποίο κοσμεί το Πάρκο Νέας Ιωνίας στο Βόλο και τιτλοφορείται «Κόσμος», σηματοδοτώντας την εννοιολογική ενασχόληση του Φόρτσα με συμπαντικές και κοσμικές καταστάστεις, καταστάσεις που αναπτύσσονται πιο διεξοδικά μέσα από τα γλυπτά της τρέχουσας έκθεσης.





Από την Ηρακλείτεια ιδέα της συνύφανσης των αντιθέτων προκύπτει στην τελευταία εργασία του ένα καμπυλόγραμμο σχήμα το οποίο συμβολίζει την ένωση αρσενικού και θηλυκού. Το γλυπτό, μικρών σχετικά διαστάσεων, από βαμμένο αλουμίνιο φέρει έντονες ζωγραφικές, εξπρεσιονιστικές ματιέρες οι οποίες συνυπάρχουν με την τέλεια γεωμετρία της λιτής και συμπυκνωμένης φόρμας. Το ερμαφρόδιτο σχήμα κόβεται οριζόντια, αποκαλύπτοντας την εσωτερική πλευρά του, μετατρέπεται σε ανοιχτό δοχείο, και πολλαπλασιάζεται. Οι επαναλαμβανόμενες φόρμες κρέμονται από την οροφή διαρθρώνοντας μια αιωρούμενη σπείρα στον πραγματικό χώρο, συμπαντικό σύμβολο που θα μπορούσε να προεκτείνεται στο άπειρο. Η ιδέα της αέναης συνέχειας και της ανακύκλωσης ενισχύεται σε αυτή την εγκατάσταση από την παρουσία του νερού που, κατά τον Θαλή τον Μιλήσιο, αποτελεί την αρχή των πάντων, το πρωταρχικό συστατικό υλικό των πραγμάτων. Το υγρό στοιχείο ρέει από το ένα ομοιόμορφο δοχείο στο άλλο, διαγράφοντας διάφανα στον αέρα το σχήμα της σπείρας, και ακολουθώντας μια πορεία δίχως ορατό σημείο εκκίνησης ή τέλους.

Επιχειρώντας να ανασύρει τη δυναμική και την ενέργεια αόρατων καταστάσεων, ο Φόρτσας θέτει τη λακωνική γραφή της γεωμετρίας καθώς και τη γλώσσα της αλληγορίας στην υπηρεσία της τέχνης του. Γλύπτης, με την παραδοσιακή έννοια του όρου, δημιουργεί έργα με σκληρά υλικά και οργανικές φόρμες οι οποίες παραπέμπουν στη δημιουργία του κόσμου αλλά και στην ίδια την υπόσταση της ζωής. Το σχήμα της σφαίρας εμφανίζεται ξανά, αυτή τη φορά σε συμπαγή μορφή, αρχικά σε μια μικροδιάστατη μακέτα η οποία μεταφέρεται, με ελαφρές παραλλαγές, σε μεγάλες διαστάσεις, διαμορφώνοντας ένα από τα περιβαλλοντολογικά γλυπτά που κυριαρχούν στην έκθεση. Το κοσμικό σύμβολο φέρει αλλεπάλληλες ραβδώσεις στην επιφάνεια του, οι οποίες ακολουθούν αντιθετικές κατευθύνσεις. Τρία διαφοροποιημένα, κυκλικά ανοίγματα, σε αρμονική διάταξη μεταξύ τους, δημιουργούν κρυφά μονοπάτια ή μυστικές οδούς και τέμνονται στο κέντρο του έργου. Απηχούν, σε μικρογραφία, το εξωτερικό περίβλημα της σύνθεσης, δημιουργώντας ένα διάλογο μεταξύ κενού και πλήρους, μέσα και έξω, μικρού και μεγάλου, πανομοιότυπου και διαφορετικού. Οι σφαιρικοί μικρόκοσμοι μετατρέπονται σε πυρήνες που εκπέμπουν φως, σε εστίες μιας φυσικής και ζωτικής ενέργειας του συμπαντικού συνόλου.

Τα μαγικά ανοίγματα ή οι λιτές γραμμικές τομές που σπάνε τον γλυπτικό όγκο και συλλαμβάνουν το πέρασμα του φωτός συχνά επιτρέπουν την διάτρητη όραση ενώ δίνουν μια ανάλαφρη αίσθηση σε πολλά έργα. Από παλιά ο Φόρτσας τεμαχίζει μια φόρμα αφαιρώντας μέρη από το όλον για να πλάσει με τα σπαράγματα καινούργιες γλυπτικές οντότητες. Το αρχικό σχήμα αντιπαρατίθεται με τις καινούριες συνθέσεις οι οποίες προκύπτουν από την εικαστική επεξεργασία και ανασύνθεση των επιμέρους αποσχισμένων θραυσμάτων, δημιουργώντας ένα ενιαίο αποτέλεσμα. Ο θεατής προκαλείται να αποκρυπτογραφήσει την προέλευση των γλυπτικών όγκων αλλά και τη μετάλλαξή τους από θετικές σε δυναμικές αρνητικές φόρμες ή αινιγματικές συναρμογές. Η ύλη ανακυκλώνεται, γεννώντας νέες διαλεκτικές σχέσεις αναλογίας και αρμονίας.


Η ιδέα του θηλυκώματος των γλυπτικών τμημάτων εμφανίζεται σε κάποια έργα του Φόρτσα σαν μια ακόμα έμμεση παραπομπή στη συνένωση του αρσενικού με το θηλυκό, στην έννοια της γονιμότητας, της αναπαραγωγής και του αέναου κύκλου της ζωής. Ένα από τα μικροδιάστατα γλυπτά του αναπαρασταίνει δύο απέριττα σχήματα που βρίσκονται αντιμέτωπα: το ένα φέρει κυκλικές προεξοχές στην εσωτερική επιφάνεια του και το άλλο αντίστοιχες εσοχές, στοιχεία που διακόπτουν την, κατά τα άλλα, τέλεια συμμετρία της διττής σύνθεσης. Το συγκεκριμένο γλυπτό αποτελεί μια εν δυνάμει ιδέα για εκτέλεση σε γιγάντιες διαστάσεις, σχηματοποιώντας μια διαμπερή πορεία για τον θεατή ο οποίος διασχίζει τα συμπληρωματικά γλυπτά στοιχεία που, κατά την Ηρακλείτεια αντίληψη, είναι όμοια και, ταυτόχρονα, διαφορετικά. Όλα τα γλυπτά του Φόρτσα προσφέρονται για υπαίθριες εικαστικές παρεμβάσεις στη φύση ή το άστυ, ανιχνεύοντας τη σχέση του θεατή με το τρισδιάστατο έργο αλλά και τη βιωματική σωματική εμπειρία πρόσληψης της τέχνης.

Μπία Παπαδοπούλου
Ιστορικός Τέχνης